Hala przemysłowa

Hala przemysłowa (zdjęcie z 1994 roku)

W zespole t.zw. Kuschego ruszyły w latach dziewięćdziesiątych prace związane z zagospodarowaniem terenu Parku Starowiejskiego. W czasie prac projektowych przeprowadzono ekspertyzę dotyczącą istniejącej tu starej hali przemysłowej. Wykazała ona duże zużycie konstrukcji żelbetonowej, co spowodowało decyzję o jej rozebraniu.
   Hala została postawiona na początku II wojny światowej w miejscu niewłaściwym, psującym krajobraz parku i zasłaniająca zabytkowy dworek z drugiej połowy XVIII wieku. W hali Niemcy urządzili fabrykę nici potrzebnych do produkcji spadochronów.
   Latem 1995 roku przystąpiono do rozbiórki tego obiektu. W trakcie prac skorodowana konstrukcja sama przyspieszała demontaż tego obiektu.
   Na odzyskanym terenie założono zieleń z alejkami spacerowymi, poszerzając park w kierunku ulicy A. Mickiewicza. W ten sposób Dworek pod lipami, jeden z nielicznych i najstarszych zabytków Rumi zyskał ładną oprawę zieleni, której w naszym mieście również brakuje.

Zakątek Rumi

Widok od strony ul. Kościelnej, rok 1995

Rumia jest miastem młodym ze zdecydowaną przewagą domków jednorodzinnych. Dzięki takiej zabudowie ocalała znaczna część przedwojennych budynków. Wśród nich są i starsze, pamiętające XIX wieczne czasy. Taki zakątek przypominający przedwojenną wieś można było znaleźć w Starej Rumi, gdzie czas zatrzymał się w miejscu. Znajdował się on przy skrzyżowaniu ulicy Kościelnej z Mostową. Stały tam stare drewniane domki, niektóre z nich częściowo murowane. W ostatnich latach rozbierane, ponieważ ząb czasu naruszył ich wiekową konstrukcję. Ostatnie zabudowania zniknęły pod koniec XX wieku.

Dom w mur pruski

Budynek przy Placu Kaszubskim, widok z roku 1994

Zdjęcie przedstawia budynek mieszkalny z połowy XIX w. przy Placu Kaszubskim w Rumi. Wybudowany został w mur pruski na kamiennym fundamencie. Dach dwuspadowy pokryty dachówką holenderką. Był typowym dla tamtego okresu dwurodzinnym domem mieszkalnym. Ząb czasu wycisnął piętno na wiekowej konstrukcji i wiosną 1995 r. został rozebrany. Dziś można go już tylko oglądać na różnych fotografiach. Jedna z nich pochodząca z okresu międzywojennego, pokazuje, że dach pokryty był świeżą dachówką, ściany elewacji lśniły bielą, a przed domem znajdował się kamienny taras. Pod koniec XX w. jeden ze starszych budowli Rumi przeszedł do historii. W jego miejsce w następnych latach wybudowano nowy dom nawiązujący swoim kształtem do swojego poprzednika, ale już nowocześniejszy w swojej bryle.

Ulica Lipowa

Ulica Lipowa w Starej Rumi, 2008 r.

Na zdjęciu jedna z najstarszych dróg wiejskich Rumi, ulica Lipowa. Nazwa jej pochodzi od drzew lip, które w tamtych czasach rosły po obu stronach drogi, a część z nich przetrwała do dnia dzisiejszego. Idąc tą drogą można tu zobaczyć sielski pejzaż z pasącymi się końmi i usłyszeć szmer płynącej obok rzeki Zagórzanki. Do 1998 roku przy drodze istniały jeszcze słupy z bramy wjazdowej do nieistniejącego majątku ziemskiego z połowy XIX w. Zabudowa tej działki przez nowego właściciela spowodowała rozbiórkę jedynego śladu po istniejącym tu folwarku. Taki pejzaż opisany powyżej można było tu zobaczyć nie dawno, bo w latach dziewięćdziesiątych XX wieku.
   Na pewno jeszcze przez długie lata zakątek tej części miasta będzie nawiązywał do przedwojennej Rumi.

Brama folwarczna

Słupy bramy wjazdowej, rok 1995

Przy ulicy Lipowej w Starej Rumi do roku 1998 można jeszcze było zobaczyć dwa słupy od bramy wjazdowej do nie istniejącego majątku dworskiego. Był to jedyny ślad jaki się po nim zachował. Majątek ten powstał w 1864 roku, zajmował teren o powierzchni 284 hektarów. W tamtym okresie zatrudnionych w nim było 85 pracowników folwarcznych. Z początkiem lat trzydziestych XX wieku wyodrębniono z majątku pod lotnisko 79 hektarów ziemi, część przeszła w ręce okolicznych rolników.
   Dzisiaj teren byłego majątku dworskiego to obecnie dzielnica „Lotnisko”. Rozbudowa tej części Rumi zmieniła pejzaż minionych lat.

Zabytkowy czworak

Budynek przy skrzyżowaniu ulicy Sabata z Młyńską, rok 1995

Przy skrzyżowaniu ulic Sabata z Młyńską można jeszcze obejrzeć stary opuszczony dom mieszkalny. Jest to jeden z najstarszych obecnie obiektów w Zagórzu. Budynek o konstrukcji szkieletowo-ceglanej z dwu spadowym dachem wybudowany został w drugiej połowie XIX wieku jako tzw. czworak dla pracowników najemnych w tamtym czasie w dobrze prosperującym zakładzie stolarskim. Z początkiem XX wieku ulegał on wewnątrz wielokrotnej przebudowie, by w końcu osiągnąć charakter typowego budynku mieszkalnego o jedno jak i wieloizbowych mieszkaniach zatracając jego pierwotne przeznaczenie.
   Dzisiaj już trudno sobie wyobrazić, że kiedyś przylegały do niego urokliwe przeszklone drewniane werandy, z wspaniale utrzymanym ogrodem z ozdobnymi krzewami. Dalszy jego los na pewno jest już przesądzony i tylko brak zagospodarowania tego terenu przedłuża jego istnienie w krajobrazie Zagórza.

Wjazd do wsi

Stary wjazd do byłej wsi Rumia od strony Zagórza, stan na rok 2008

Rumia w dawnych czasach posiadała dwie ważne drogi dojazdowe łączące ją ze światem. Pierwsza tzw. oksywska i druga, prowadząca do traktu handlowego zwana w późniejszym okresie drogą publiczną, łącząca Gdańsk ze Słupskiem.
   W roku 1474 mieszkańcy wybudowali przy wjeździe do wsi kaplicę p.w. Św. Krzyża, którą opiekowali się rumscy ogrodnicy. Po przeciwnej stronie kaplicy rozpościerał się staw, którego woda napędzała koło młyna wodnego.
   Po roku 1870 tą drogą udawali się mieszkańcy wsi do oddalonej o 1,5 km stacji kolejowej, a z początkiem XX wieku tędy wjeżdżał do wsi pocztylion wiozący pocztę.
   Do dzisiaj zachował się tylko sam charakter wjazdu dzięki przedwojennej zabudowie. W pobliżu nieistniejącej już kaplicy postawiono w późniejszym czasie kamienny krzyż. Zniknął również z krajobrazu znajdujący się obok staw młyński. Dzisiaj w tym miejscu powstało Rondo Jana Pawła II.

Stara droga

Fragment ulicy Starowiejskiej na wysokości parku, rok 2008

Ulica Starowiejska była typową drogą wiejską łączącą przez wiele wieków Starą Rumię z Zagórzem i drogą publiczną, a w późniejszym okresie ze stacją PKP. Była ona najważniejszą drogą dla wsi Rumia. Na mapach z końca ubiegłego wieku zaznaczona, pomimo wyglądu typowej polnej drogi, jako ważny trakt komunikacyjny. Długość jej wynosiła około 1,5 km. i zaczynała się przy stacji kolejowej, a kończyła przy wjeździe do wsi Rumia, która już wtedy liczyła kilkaset mieszkańców. W połowie drogi znajdowała się kuźnica, później tartak, które napędzało obracające się koło wodne zasilane ze stawu utworzonego po spiętrzeniu wody.
   W okresie międzywojennym otrzymała ona nazwę ulicy Starowiejskiej. Po roku 1934 w budynku usytuowanym przy niej obok wiekowego dębu powstał urząd gminy. W tym czasie ulica Starowiejska została uregulowana i otrzymała nawierzchnię z drobnego tłucznia. Wykonano też pobocza z rowami odwadniającymi.
   Dzisiaj niewielu mieszkańców pamięta jej dawny wygląd. Jest to obecnie zapewne jedna z najładniejszych ulic Rumi; z łagodnymi łukami wijąca się wśród bujnej zieleni. Do dnia dzisiejszego zachowało się kilka starych budynków z początku XX wieku.

Nekropolia ewangelicka

Była alejka cmentarna, rok 1996

Cmentarz ewangelicki w Rumi powstał po roku 1859 na przedłużeniu osi nie istniejącego już przy ulicy Kościelnej kościoła ewangelickiego w kierunku wschodnim. Powstał on po całkowitym zagospodarowaniu niewielkiego cmentarza przykościelnego. Obejmował teren o wymiarach 45 x 90 metrów. W okresie jego istnienia chowano tu wiernych wyznania ewangelickiego Rumi, Janowa, Zagórza, Szmelty, Cisowej, Chyloni, Łężyc, Nowego Dworu, Redy, Ciechocina, Gniewina i Wyspowa. Parafia w roku 1922 liczyła 200 wiernych. W okresie istnienia cmentarza wybudowano kapliczkę cmentarną o ciekawej architekturze o wymiarach 9,70 x 5,40 m. Do dnia dzisiejszego nie pozostało nic z tej budowli jedynej w tamtym okresie na rumskich cmentarzach.
   Dzisiaj już tylko układ rosnących drzew wskazuje miejsca alejek na tym terenie.

Droga Oksywska

Stara droga Dębogórska, stan na 1996 rok

Ulica Dębogórska już w XIII w istniała jako tzw. „droga oksywska”. Ze względu na znajdujące się na tym terenie mokradła i płynące strumyki była dogodnym i bezpiecznym połączeniem od strony Rumi do wsi Mosty, Pierwoszyno, Kosakowo i innych miejscowości w okresie, w którym wsie te należały do cystersów w Oliwie. W tamtym czasie droga o ważnym znaczeniu gospodarczym, dzisiaj ulica lokalna łącząca przede wszystkim dzielnicę Janowa ze Starą Rumią. W latach sześćdziesiątych po skasowaniu i wyrównaniu terenu po byłym stawie młyna wodnego Kuhla przedłużono ją od ulicy Mickiewicza do skrzyżowania z ulicą Starowiejską. W miejscu przecięcia z Zagórską Strugą wykonano jaz z przepustem.