W ubiegłych wiekach każda działalność gospodarcza nawet ta najdrobniejsza szukała dla siebie najkorzystniejszego miejsca, a znajdowały się one jeśli nie nad samą rzeką to na pewno w jej pobliżu. Teren obecnego Parku Starowiejskiego, jak do tej pory nie doczekał się swojego małego rozdziału w historii Rumi. Potocznie nazwany „Kuschem” od nazwiska ostatniego właściciela tego skrawka Rumi, Ryszarda Kuscha, który zresztą nic nowego do jej rozwoju nie wniósł. Do tej nazwy dołączyła inna bezsensowna „Korea”, która kojarzyła się z konfliktem powojennym na Dalekim schodzie, a miała być analogia z przepychankami i bójkami, do jakich dochodziło w tamtym okresie podczas zabaw plenerowych w miejscu zasypanego stawu.

Ten urokliwy i ciekawy zakątek Starej Rumi, gdzie w dawnych wiekach był naturalny uskok wodny tworzący mały wodospad, dostrzegli nasi przodkowie wykorzystując siłę wody do poruszania koła wodnego hamernii, zwanej później kuźnicą.
   Najstarsze dokumenty wskazują, że w drugiej połowie XVI wieku były tu obiekty wodne. Ze znanych dokumentów dotyczących samej kuźni wynika, że istniała ona już w roku 1603, a jej właścicielem był Wartynberg Preuss. Później, w roku 1631 potwierdzone ponownym przywilejem przez opata Kęsowskiego dla następnego właściciela Krzysztofa Krausera. Od 1648 roku nowym właścicielem zostaje Reinhold Brandis.
   W owym czasie do kuźnicy należało 7 morgów ziemi oraz prawo poławiania ryb w Zagórskiej Strudze od mostu przy drodze publicznej po staw znajdujący się przy kuźnicy. W tym samym okresie posiadała ona przez siebie wybudowany własny skład w Mechelinkach, w którym magazynowano ładunki rudy i osmundu odbierane z okrętów zacumowanych przy pomoście. Następnie drogą przewożony był do Starej Rumi. W tym okresie w kuźnicy obrabiano żelazo i stal. Zatrudnieni w niej rzemieślnicy i czeladnicy zwolnieni byli z ponoszenia ciężarów podatkowych na rzecz klasztoru Cystersów.
   Kolejnymi właścicielami kuźnicy byli Andrzej Homel i Jerzy Krause, którzy odsprzedali ją Marcinowi Kolbergowi w roku 1664. W późniejszym czasie wdowa po nim odstąpiła zakład Janowi Hildebrantowi za 7.200 złotych. Ten z kolei, odsprzedał ją dalszej rodzinie, Michałowi Hildebrantowi, który w roku 1731 odstąpił ją swojemu bratu, Andrzejowi. Po śmierci męża, Andrzeja, jego żona zarządzała kuźnią jeszcze w roku 1772.
   Tak wiec u progu rządów pruskich najważniejszym zakładem w zakresie produkcji poza rolniczej była kuźnica należąca do rodziny Hildebrantów. W tym czasie wybudowano dom mieszkalny określany później przez miejscową społeczność jako dworek „pod lipami” z powodu rosnących wokół niego kilku dorodnych lip, z których do końca XX wieku zachowały się dwie. Przetrwał on do dnia dzisiejszego w Parku Starowiejskim i stanowi jeden z ciekawszych elementów Rumi. W jego murach zachowały się widoczne ślady zamurowań różnego rodzaju łuków i przesklepień charakterystycznych dla tamtego okresu. Można sądzić, że kolejny właściciel zarządzający tym obiektem adaptował wnętrze dla własnych potrzeb.
   Na początku XIX wieku wojny napoleońskie i blokada kontynentalna zakłóciły działalność kuźnicy, o czym wspomina w zawiadomieniu do urzędu dokumentalno-rentowego w Mostach w roku 1808 jej właściciel Daniel Hildebrandt
   Spis z roku 1817 wykazuje nadal istnienie w Rumi kuźnicy żelaza i stali oraz co jest nowym elementem na tym terenie tartaku wodnego należącego do ostatniego właściciela z rodziny Hildebrantów, Andrzeja. W roku 1829, po prawie półtora wieku, kończy się zarządzanie tym kompleksem przez rodzinę Hildebrantów pozostawiającą nam w spadku stary dworek.
   Nowy właściciel Fridrich Kruger wystąpił o zezwolenie na przebudowę tartaku na bocznym ramieniu Zagórskiej Strugi (od ulicy Starowiejskiej) na kuźnicę miedzi. W połowie XIX wieku tego zakładu przemysłowego zostaje Edward Kropp, a w roku 1862 jako właściciel figuruje w dokumentach Gottlieb Furstenberg. W tym też czasie istnieje w Starej Rumi tartak wodny usytuowany poniżej młyna wodnego.
   Częsta zmiana właścicieli w drugiej połowie XIX wieku może świadczyć o mniejszym zapotrzebowaniu na rynku na tego rodzaju produkcję wykonywana w tak prymitywnych, nawet jak na tamte czasy, warunkach. Powstawało wówczas wielkoprzemysłowe hutnictwo żelaza i stali, oraz rozwijało się kolejnictwo, które wieś Rumię objęło swoim zasięgiem w roku 1870. Po likwidacji kuźnicy w roku 1887 powstał Zakład Obróbki Drewna. Na przełomie wieków zakład ten ulegał dalszej modernizacji. Świadczył o tym min. komin fabryczny, który zachował się do roku 1996. Po zamontowaniu turbiny wodnej do produkcji prądu maszyny napędzano energia elektryczną. Produkowały cieniutkie okleiny z drewna do wyrobu pudełek do zapałek. Na terenie obecnego Parku Starowiejskiego, wg mapy z roku 1931, mieściły się następujące obiekty: dworek z drugiej połowy XVIII wieku, dom mieszkalny z pierwszej połowy XIX wieku (rozebrany w latach siedemdziesiątych XX wieku), spichlerz , stodoła, chlew i stajnia. Ostatnie dwa obiekty przylegały do ulicy Mickiewicza. W dalszej części planu znajdował się budynek zakładu, kantor fabryczny, piekarnik, dom gospodarczy oraz staw określony jako „woda publiczna”. Do II wojny światowej teren ten należał do R. Kuscha na stałe mieszkającego w Sopocie. Po roku 1940 wyjechał do Niemiec.
   W okresie II wojny światowej w hali postawionej na miejscu spichlerza produkowano materiał do wyrobu spadochronów na potrzeby wojsk lotniczych faszystowskich Niemiec. Obiekt ten rozebrano w roku 1995 ze względu na zły stan techniczny konstrukcji żelbetowej.
   Po wojnie tereny te przejęła Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”, a w połowie lat pięćdziesiątych „PSS Społem”, organizując w przebudowanych obiektach zakładu masarnię. Źle remontowany budynek dworku powoli popadał w ruinę, do czego przyczyniła się również wiekowa nie konserwowana konstrukcja. Po przejęciu tych terenów przez miasto rozpoczęto prace nad ich zagospodarowaniem. W pierwszej kolejności rozpoczęto przeprowadzkę składu opałowego, który znajdował się na terenie dawnego ogrodu przynależnego do dawnej kuźnicy. W wyniku badań budowlanych dworku Urząd Miasta, przy czynnej pomocy konserwatora zabytków (dworek jest na liście obiektów zabytkowych prawem chronionych) oraz „Bractwa Mestwina” zrzeszającego grono kilku osób oddanych historii Rumi, rozpoczął w roku 1995 remont kapitalny tej zabytkowej budowli. W dworku rozebrana została jego górna cześć, a parter przeszedł gruntowny remont. Został on odrestaurowany zgodnie z jego wyglądem z końca XIX wieku. Szkoda tylko, że zrezygnowano z urokliwej przeszklonej drewnianej werandy osłaniającej główne wejście od strony stawu. Już od dłuższego czasu jest również plan zbudowania ciągu pieszego od mostku przy rzece przy ulicy Wybickiego do Parku Starowiejskiego. Czy to się uda przyszłość pokaże. Jesienią 1996 roku Dworek pod Lipami stał się nową siedzibą MDK. W roku 1998 odtworzono staw byłej kuźnicy i jego jaz. W miejscu kuźni wybudowano młyn wodny z przeznaczeniem na siedzibę Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego.

Sierpień 1998 rok (aes)