W późnym średniowieczu istniały na terenie dzisiejszego miasta Rumi tylko dwa obszary wsi: Rumia Klasztorna (dok. hipoteczny z 1207 r.) i Zagórze (wg dok. z 1283 r.) ze swoimi polami i lasami. Granicą dzielącą te dwie wsie była dawna droga publiczna, dzisiejsze ulice Sobieskiego i Grunwaldzka.

Najstarsza mapa fragmentu obecnej Rumi to Szmelta z 1786 r.

Mapa pięciu wsi z roku 1905 z których powstała dziiejsza Rumia

Pierwszy podział ziemi w Rumi

   W roku 1611 nastąpił podział folwarku w Rumi, wyodrębniając z niego obszar dzisiejszej dzielnicy Janowa na wschód od rzeki Zagórskiej Strugi. Od strony Zagórza przebiegała granica wzdłuż drogi publicznej do rzeki Zagórskiej Strugi. Następnie nią do dębu przy ulicy Starowiejskiej. Od tego miejsca pod kątem prostym biegła do ulicy Mickiewicza i dalej nią do Dębogórskiej. Od skrzyżowania tą ulicą na wschód.
 

W roku 1627 powstała wieś Szmelta,

   którą wydzielono z obszaru Zagórza. Granica między tymi wsiami przebiegała obecną ulicą Św. Józefa do Batorego. Następnie ulicą Batorego do Źródlanej i tą do Zagórskiej Strugi. Dalej wzdłuż rzeki do miejsca, gdzie skręca w kierunku młyna Riebanta. Stąd granica przebiega w kierunku zachodnim.
 

Powstawanie przysiółków

   W 1722 powstaje przysiółek Kazimierz należący do wsi Rumia. W spisie domów mieszkalnych w roku 1871 pojawia się przysiółek Krąpiec leżący w obszarze wschodnim Zagórza.

Powstanie ostatniej wsi

   Po powstaniu wsi Biała Rzeka nastąpił kolejny podział obszaru Zagórza i Rumi. W roku 1864 wieś Biała Rzeka wymieniona jest w spisie ziem ornych. Granica nowego obszaru wsi przebiegała w poprzek drogi publicznej w rejonie ulicy Chmielewskiego.

W okresie międzywojennym

   W latach trzydziestych XX wieku rozbudowująca się nowa Rumia obejmowała teren między stacją kolejowa i wsią Rumia. Szybko zaczęła wchłaniać również zachodnie ziemie Janowa po rejon ulicy Warszawskiej i dalej na północ w kierunku ulicy Gdyńskiej. Nawet po wybudowaniu linii kolejowej nie zmieniło to granic Janowa, Rumi i Zagórza. Chociaż dla mieszkańców umownie to tory stały się nowym wyznacznikiem granic. Po wybudowaniu stacji na styku ziem Rumi i Zagórza sama stacja nosiła nazwę Rumia-Zagórze, chociaż była na terenie Zagórza, a strażnica przejazdowa przy stacji wybudowana została na ziemi rumskiej.

Nowe miasto

   W październiku 1954 roku powstało miasto Rumia wchłaniając pięć wsi, ale same granice nie zostały zmienione administracyjnie. I tak Urząd Miasta stoi na byłej ziemi rumskiej, a Biały Dworek na byłym obszarze Zagórza. Rumia posiada dwa cmentarze, pierwszy katolicki znajduje się na ziemi rumskiej, a komunalny w Zagórzu. Dzielnica Lotnisko powstało na terenie po byłym lotnisku wydzielone z obszaru dawnego folwarku w Rumi.

(aes)

Źródła
Opracowano na podstawie map pruskich z roku 1786, 1824 oraz map katastralnych wykonanych w latach 1920 – 1932, dokumentów Wojewódzkiego Archiwum w Gdańsku, Zarys Dziejów Rumi 1994.